Emir tiplerinde muhtelif tanımlamalar bulunur. Bu söz konusu tanımlamalar vesilesiyle emirlerin gerçekleşme durumları, bekleme mühletleri, aktifleşme anları gibi temel koşullar belirlenir. Emirlere ait niteliklerin veya koşulların tanımlanma unsurları, Hisse senetleri ve VİOP (Vadeli İşlemler ve Opsiyon) sembolleri için farklılık göstermektedir. 

Emir Belirlemede Temel Unsurlar

Üç temel kıstas bulunur; 

• Emir Tipi,
• Süre Tipi,
• İşlem Tipi (Yalnızca Hisse Senetleri içindir)

Bunla ek olarak Hisse Senetleri için bir de ek emir tipi bulunur. Bu emir tipi “Zincir Emir” olarak tanımlanır. 

Hisse Senetleri İçin Emir Tipleri

• LMT Emir Tipi
• PYS Emir Tipi
• PLM Emir Tipi
• REZ Emir Tipi
• MPY – MLM Emir Tipi
• DNG Emir Tipi

Limitli Emir Tipleri (LMT Emir) [Limit Order]

Limit Emir anlamına gelmekte olup, bir fiyat belirlenerek gönderilen standart emir tipidir. Limitli Emirler fiyat veya getiri ve nominal tutar belirtilip, minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde verilmektedir. Emir öncesi (emir gerçekleşmeden önce) kalan kısım pasif moda bekletilir. Fiyatın durumuna göre emirler doğrudan gerçekleşir ya da pasif olarak yazılıp bekletilir. 

Tavsiye Nitelikli İpucu: O esnada eğer aktif statüde olan seviyenin üstünde bir fiyattan alış emri verirseniz (gönderirseniz), yahut da altında fiyattan satış emri gönderirseniz ilgili emir (miktarına bağlı olarak) doğrudan gerçekleşir. 

Piyasa Emir Tipleri (PYS Emir) [Market Order]

Piyasa Emri manasına gelmektedir. Seçilen fiyat kısmı boş gelmektedir. Bu, fiyatın serbest bırakıldığı anlamı taşır. Tahtada o anki aktif olan fiyat üzerinden emirler gerçekleşmeye başlar. Emir miktarı tamamlanana kadar da üst kademelere devam etmektedir. Piyasa Emir Tiplerinde fiyat/getiri belirlenmediği gibi minimum emir büyüklüğünün katları şeklinde emir verilir. Pasif emirlerle kısmen/tamamen karşılaşır. Emirlerin gerçekleşmeden kalan kısmı ise iptal olur. En öz manasıyla emir miktarı karşılanana kadar karşı taraftaki en iyi fiyatlı emirlerle eşleşme işlemidir. 

• Karşı tarafta eşleşebilecek bir emir olmadığı durumlarda ise emir doğrudan iptal edilir. 
• Tek fiyat yönteminde ise emir toplama sürecinde girilen emirler, eşleştirme başlayana kadar bekletilip akabinde işleme dönüşür. 

Tavsiye Nitelikli İpucu: GARAN Tahtasına100.000 Lot piyasa alış emri gönderildiği varsayılırsa, 89.087 Lot’luk kısmı 9.81 fiyatından alım olur. Arda kalan kısım da 9,82 fiyatından tamamlanır. 

Piyasa Fiyatlı Emirlerde Dikkat! 

 Borsa kurallarına göre süre tipi otomatik olarak KİE (Kalanı İptal Et)’e gönderilir. Süre tipinin KİE olması, BİST tarafından alınmış bir karar ve oluşturulmuş bir kuraldır. Dolayısıyla gün seçilmiş olsa bile emirler KİE olarak gönderilecektir. 

NOT: Sığ tahtada Piyasa Emri göndermeniz, emirlerinizin çok uç fiyatlardan gerçekleşebileceği riskini doğuracaktır. Bu nedenle özen gösterilmeli ve dikkatli olunmalıdır. 

Limitli Emir ve Piyasa Emir (LMT – PYS) için aşağıda belirtilen özel koşullar söz konusudur ve aynı zamanda emirlerin geçerlilik sürelerini de teşkil eder;

Kalanı İptal Et (KİE) Emri

Koşul olarak “Kısmen Gerçekleşme” durumu verilen aktif emir tipidir. Emrin girilmesi ile bekleyen karşıt emirler eşleşir. Gerçekleşmeyen kısımları ise otomatikman KİE olarak kabul görür, yani iptal edilir. 

Gerçekleşmez Koşullu İptal Et Emri

Verilen bütün emirler verildikleri gün itibariyle geçerliliğe sahiptir. Gerçekleşmemesi durumunda ise Pazar kapanış saatinde iptale düşer. 

Günlük

Pay piyasasının bütün pazarlarında (aksi belirtilmedikçe) girilen her emir, girildiği günün sonuna kadar geçerliliğini korur. İşlem görmemesi durumunda ise gün sonu iptal edilir.

İptale Kadar Geçerli (İKG)

Borsa Birincil Piyasada Değişken ve Sabit Fiyatla Talep Toplama yöntemlerinde özellikle görülmektedir. Halka sunulan süre sonuna kadar geçerli emir girişi yapılabilmektedir. Geçerlilik türü ise talep toplama yöntemiyle halka arzın gerçekleştirildiği birincil piyasada kullanılır. 

Tarihli

Bu türevde bulunan emirler fiyat adımı ve fiyat değişme sınırları ekseninde geçerli olacakları son tarih belirtilerek sisteme girilen emirlerdir. İşlem görene ya da iptale düşene kadar sistemde geçerlidirler. Geçerli olabilecekleri azami süre ise Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir. 

NOT: Tarihli Emirler, Pay Piyasalarında mevcut durumlarda kullanılmazlar. 

Piyasa Limite Emir Tipleri (PLM Emir) [Market To Limit Order]

Piyasadan Limite Emir manası taşır. Fiyat kısmının boş olduğu emir tipidir. O anki etkin fiyata göre emir, o fiyattan gönderilir. PYS (Piyasa Emri)’den farklı olarak üst kademede emirler devam etmez. Emrin miktarını karşılan yeterli emir yoksa kalan kısım pasife yazılır. 

Ayrıca karşı taraftaki yalnızca en iyi fiyat kademesinde bekleyen emirler eşleşir. Açılış – Kapanış bölümlerinde ve tek fiyatlı yöntemlerde emir toplama aşamalarında girimiş olan piyasadan limite emirler (PLM), eşleşme başlayana kadar emir defterinde bekler. Eşleşme başladığında da doğrudan işleme dönüşür. 

Rezerv Emir Tipleri (REZ Emir) 

Fazla miktarda emirler için emrin tahtaya doğrudan yazılmasını istemediğimiz durumlarda kullanılabilecek emir tipidir. Görünecek emir miktarının belirtilmesi gerekir. Yazılan miktar gönderilir. 

Midpoint Emir Tipleri (MPY – MLM) 

MPY: Midpoint Piyasa Emir Tipi.

MLP: Midpoint Limit Emir Tipi. 

Sürekli olarak eşleşmeye tabi olan ve normal emir defterinde bekleyen en iyi alış ve satış emirlerinin fiyatlarının aritmetik ortalaması ile fiyatlanan emir tipleridir. 

Not: Veriler ve kurallar değişmediği sürece (2021 Verisine Göre) Midpoint emirlerde alt limit 100.000 TL, üst limit ise 30 Milyon TL olarak belirlenmiştir. 

Dengeleyici Emir Tipleri (DNG Emir) [Imbalance Orders]

Tek fiyat yöntemi uygulanan bütün seanslarda fiyat belirleme safhasında hesaba katılmayan fakat belirlenen eşleşme fiyatı düzeyinde karşılanmadan kalan emirler ile işlem yapmak istenilen emirleri ifade eder. Bu tarz emir tipleri, eşleşme fiyatından arda kalan emir bittiğinde ya da eşleşme fiyatından kalan emir olmadığında birbirleriyle de eşleşme fiyatından işlem görme durumuna sahiptir. Eşleşme fiyatından işleme dönüşebilmektedir. 

Not: Eşleşmeden kalan dengeleyici bütün emirler iptal edilmektedir. 

Tavsiye Nitelikli İpucu: Şayet Dengeleyici Emir gönderirseniz emir tipi piyasa olarak gönderilecektir. Teorik eşleşmenin gerçekleşeceği fiyat bilinmez. Bu yüzden de oluşacak fiyata razı olmanız gerekir. Bu fiyata razı olarak emirlerin gönderilmesi gereklidir. Dolayısıyla piyasa olarak gönderilmesi kuralı söz konusudur. Bu durumu dikkate almalısınız. 

Zincir Emir Tipleri

Bekleyen bir emre farklı emir tanımlanması durumunu ifade eder. Bekleyen bir emre zincir emir eklenebilir. Bekleyen emrin gerçekleşmesi durumunda ise bu emre bağlanan zincir emir gönderime girer. 

Tavsiye Nitelikli Örnek Mahiyetinde İpucu: Elinizde bir hisse senedi olduğunu varsayalım. Bu hisse satılırsa yerine başka bir hisse almak istediğinizi ve ekran başında da olamayacağınızı düşünelim. İşte bu durumda zincir emirler önem kazanıyor. GARAN hisselerini satışa yazdığınız düşünün. Bu hisseler satıldığında Akbank hisseleri almak istiyorsunuz. Böyle bir şart kendinize koydunuz. Bekleyen GARAN satış emrini verdiniz. Bu emre zincir emir olarak Akbank alış emri tanımlaması yapabiliyorsunuz. İşte bu işleme zincir emir deniliyor.

NOT: Stop amaçlı da kullanım mümkündür. 

Stop Emir (STP Emir) Tipleri 

Şartlı emir tipi olarak da bilinir. Normal piyasa ve piyasadan limite tiplerinin birleşmiş halidir. 

STPPLM: “Piyasadan Limite Tipi Şartlı Emir Tipi” demektir. Stop düzeyi ve detayı bakımından STP emir tipi ile aynı düzeyde ve özelliktedir. Tek farklı ise emir etkinleştirildiğinde PLM (Piyasadan Limite) emir tipinin koşulları geçerli olur. Emir, o anki etkin kademeye gönderilir. Var olması durumunda ise artan kısım, o seviyeden pasif yazılır. Bu yüzden süre tipi kesinlikle KİE seçilmemelidir. 

STPLMT: “Limit Fiyatlı Şartlı Emir Tipi” demektir. Hem aktivasyon seviyesi belirlenebilmekte, hem de emir fiyatı belirlenebilmektedir.