Borsa, alıcı ve satıcıların karşılaştığı Pazar veya piyasa olarak nitelendirilebilir. Borsa Endeksi ise içinde belli hisselerin bulunduğu, bu hisselerin farklı ağırlıklarla hesaplandığı değeri ifade eder.
Dünya borsalarında ortalama 63 Trilyon Dolar piyasa değeri olan 44.000 üzeri şirket işlem görüyor. Yıllık 60 Trilyon Dolardan fazla işlem hacmi oluşuyor. Dünya borsalarında kote şirket sayısı olarak ilk sıranın sahibi ise Hindistan Bombay Borsasıdır. 5.477’den fazla firma bulunuyor. Onu 3.774 üzeri şirketle TMX Toronto Borsası takip ederken, üçüncü sırada ise 3.429 üzeri şirketle Japonya’nın Tokyo Borsası bulunuyor.
ABD Borsalarına bakıldığında ise NYSE ve Nasdaq ön plana çıkıyor. 25 Trilyon dolar ile şirket değerleri toplamının ortalama %40’ını ABD borsaları kapsıyor.
Dünya Borsalarının En Fazla Kote Şirket Sayısı Olan Ülkesi
Hindistan bu konuda öncü ülke statüsündedir. Bombay borsası dünyanın en fazla şirket sayısıyla işlem gördüğü borsaların başında geliyor.
Dünya Borsalarının En Değerlisi Hangisi?
1800’lere kadar uzanan geçmişi ile dünyanın günümüzde en değerli borsası ABD’nin New York (NYSE) borsasıdır. Diğer bir adıyla Wall Street olarak da bilinir. Onu takip eden en değerli diğer bir borsa da yine ABD’nin 1971’de kurulan Nasdaq (National Association of Securities Dealers Automated Quotations) borsasıdır.
Dünya Borsası Kote Şirket sayısına göre sıralayacak olursak;
- Hindistan Borsası: BSE – 5.777 üzeri
- Kanada Borsası: TMX – 3.774 üzeri
- Japonya Borsası: TSE – Tokyo – 3.429 üzeri
- İspanya Borsası: BME – 3.400 üzeri
- ABD Borsası: Nasdaq QMX – 2.746 üzeri
Dünya Borsası Piyasa Değeri oranlarına göre sıralayacak olursak;
- ABD Borsası: NYSE (New York) – 19.000.000
- ABD Borsası: Nasdaq QMX – 6.700.000
- Japonya Borsası: TSE (Tokyo) – 4.500.00
- İngiltere (Birleşik Krallık) Borsası: Londra (İngiltere ve İtalya) – 4.400.000
- Avrupa Borsası: EURONEXT – 3.500.000
Yıllık hacim oranlarına göre sıralayacak olursak;
- ABD NYSE Borsası: 15.000.000
- ABD NASDAQ Borsası: 10.000.000
- Japonya Tokyo Borsası: 5.000.000
- Çin Shenzen Borsası: 5.000.000
- Çin Shangai Borsası: 4.400.000
Türkiye’nin en önemli borsası olan Borsa İstanbul ise 35 – 40. sıralarda yer almaktadır (WFE’ye kayıtlı 57 borsa arasından).
Ülkelere Göre Önemli Borsalar
ABD Borsaları
8 Mart 1817’de kurulan NYSE Borsası (New York) Menkul Kıymetler Borsası’nın en önemli 3 endeksi “NASDAQ, S&P500, Dow Jones” endeksleridir.
Kanada Borsası
25 Ekim 1861’de kurulmuş olan Toronto Menkul Kıymetler Borsası (TSX)’dır. En önemli endeksi de TSXV’dir.
Brezilya Borsası
“Bolsa de Valores de São Paulo” (Bovespa) olarak nitelendirilen Brezilya Borsası 23 Ağustos 1980’de kurulmuştur.
Meksika Borsası
Latin Amerika’da Brezilya Borsasından sonra en önemli ve büyük orana sahip borsası Meksika Borsasıdır. Amerika Kıtasının 5. Büyük borsasıdır. 1933 yılında “Bolsa Mexicana de Valores” (BMV IPC) adıyla kurulmuştur.
İngiltere Borsası
Avrupa’nın gerçek manada en büyük ve en kapsamlı işlem hacmine sahip borsası Londra Borsasıdır. 1801’te kurulmuştur. Dünyanın ise 3. Borsası olarak bilinir. En büyük ve önemli endeksi ise FTSE100 Endeksidir.
Almanya Borsası
Avrupa’nın önemli borsalarından biri de Almanya Borsasıdır. Frankfurt Menkul Kıymetler Borsası (FWB), dünyanın en büyük borsaları arasında yer alır. Avrupa’nın 2. Büyük ve önemli borsasıdır. 9 Eylül 1585’te kurulmuş en köklü ve eskiye tarihi dayanan borsalardandır. Birçok borsa yatırımcısının sıkça duyduğu DAX endeksi ise FWB borsasının en önemli endeksidir. CDAX, DAX30 ve SDAX gibi kıymetli endekslere sahiptir.
Fransa Borsası
Fransa’nın başkentinde 1808 yılında kurulan ve Paris Borsası olarak bilinen tarihsel borsalardandır. Üç büyük ülke olan İspanya, Hollanda ve Belçika ile ittifak kurulup 2000 yılında adı Euronext Paris Borsası olarak değiştirilmiştir. En önemli endeksi ise Cac40 olarak bilinir.
Hollanda Borsası
Almanya borsası gibi eski bir tarihe sahip borsalardandır. 1602 yılında Amsterdam Borsası olarak kurulmuştur. 1600’lü yıllarda dünya genelinde hisse senedi çılgınlığı başlamıştır ve Doğu Hindistan Şirketi, bu borsada işlem görmüştür. Akabinde ise dev bir çöküşle iflas etmiştir. Amsterdam Hollanda Borsası, 2000 yılında Euronext çatısı altında varlığını korumaya devam etse de Euronext Amsterdam Borsası olarak adlandırılmaya başlanmıştır. En önemli endeksi ise AEX’tir.
İspanya Borsası
1831’de Madrid kentinde kurulmuş olan İspanya Borsası, IBEC35 olarak adlandırılan önemli endekse sahiptir.
İtalya Borsası
Avrupa’daki diğer ülkeler gibi aynı tarih aralığında kurulan borsalardandır. İtalya Borsası 1808 yılında kurulmuştur. 2007 yılında da birleşim sonucu Londra Borsasının çatısı altına girmiştir. FTSE MIB temel endeksleridir.
İsviçre Borsası
Cenevre kentinde 1850 yılında kurulmuş borsadır. Şu an Zürih’te varlığını sürdürmektedir. SWX en temel endeksidir. Ayrıca Swiss Market Index, Swiss Performance Index, SBI, Saron ve Swiss Leader Index gibi endekslere sahiptir.
Asya Borsaları
ABD ve Avurpa Borsaları kadar ciddi önem ve değer taşıyan Asya Borsaları da son zamanlarda oldukça popüler olmuştur. Petrol ve Tarım sektörüne dayalı yatırımların gözdesidir. Borsa İstanbul (Türkiye) Borsası da Asya Borsaları arasında değerlendirilmektedir.
Başlıca Asya Borsaları şunlardır;
- Borsa İstanbul – Türkiye,
- Tokyo Borsası – Japonya,
- Hong Kong Borsası – Çin,
- Singapur Borsası,
- Şanghay Borsası – Çin,
- Bombay Borsası – Hindistan vb.
Not: 2012 yılında Osako Menkul Kıymetler Borsası Tokyo Borsası ile birleşmiştir. Uluslararası ticari işlem ve statüde de İngiltere – Londra Borsası ile işbirliği içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
İşlem Hacmi Yüksek ve Yükselişte Olan Borsalar
Avrupa, ABD ve Asya Borsalarında bahsettiğimiz borsaların haricinde işlem hacmi yüksek ve yükselmekte olan bazı borsalar da mevcuttur. Bu borsaların bazıları şunlardır (Ortalama Aylık İşlem Hacmi dikkate alınmıştır);
- Avustralya Borsası: 1.272
- Kore Borsası: 1.251
- Stockholm Borsası – İsveç: 1.212
- Afrika Borsası (JSE): 951
- Tayvan Borsası: 861
Dünya Borsalarında Sonuç
Durumu özetleyecek olursak dünyanın en büyük işlem hacmine sahip olan borsası ABD borsalarıdır. Londra Borsası ise 2. Büyük işlem hacmine sahip borsasıdır. Amsterdam, Brüksel, Lizbon ve Paris Borsaları Euronext Borsasının çatısı altında faaliyet göstermektedir. 50 borsa arasında sıralama yapıldığında Borsa İstanbul 35 – 40. Sıralarda yer almasına rağmen son zamanlara kadar yükselişi devam eden borsalardan olmuştur.