Borsa İstanbul, Hisse fiyatlarındaki aşırı oynak duruma tedbir aldı. Pay piyasalarında aşırı oynak, sert hareketlenme durumuna karşın birtakım tedbirler aldı. Bu tedbirler 14 Mart 2020 itibarıyla uygulamaya konuldu.
Borsa İstanbul, aldığı tedbirleri üye kuruluşlara duyuru mahiyetinde gönderi ile bildirmiştir. Pay Piyasası ve Vadeli İşlem, Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) gün içi gerçekleşen hareket aralığını belirleyen fiyat marjlarını düşürdü. Aynı zamanda hisse senedi fiyatlarında görülen ani fiyat dalgalanmalarında çalışan “Devre Kesici” odağında bazı ayarlamalar yapıldı.
Alınan ve Uygulanan Bazı Tedbirler
- Brüt Takas Uygulaması
- İnternet İşlem Yasağı
- Açığa Satış Yasağı
- Kredi Yasağı
BİST (Borsa İstanbul)’in 395 no’lu genelgesine göre Hisse Senedi Piyasasında gerçekleşen işlemlerin açık, düzenli ve dürüst biçimde gerçekleşmesi için aykırı mahiyette verilen emir ve işlemlere yönelik bazı tedbirler alınmıştır. Bu tip emir ve işlem yapan yatırımcılara yönelik uygulanabilir tedbirleri içerir.
En sık duyulan ve büyük oranda ön plana çıkan tedbir mahiyetinde yasak ise “Açığa Çıkma Yasağı” olarak basın ve sosyal medya ortamlarında göze çarpmıştır.
Açışa Satış ve Açığa Satış Yasağı Nedir?
Açığa Satış, bir hisse senedini sahip olmadığımız ancak satış emrini yaptıktan sonra fiyatın düşmesini beklediğimiz hisse senedi satışı demektir. Hisse senedi üzerinde uygulanan, sahip olmadığımız sermaye piyasası araçlarının satışını ifade etmektedir. Takas yükümlülüklerinin ödünç alınıp sermaye piyasası araçlarıyla satışa sunulması da açığa satış sayılmaktadır.
Açığa Satış Yasağı ve Tedbiri ise BİST tarafından getirilip uygulamaya konulmuştur. Bu kapsamda bir borsanın açığa satış yasağı getirmesi, yatırımcı açısında bir nevi kısıtlamadır. Açığa satış işlemlerinin belli bir müddet yapılmasına karşın konulan kısıtlamayı ifade eder.
Bu tedbir mahiyetli yasak kapsamındaki pay senetlerinde açığa satış işlemi yapılamaz.
Not: 28 Şubat 2020 SPK kararınca açığa satış yapılması yasaklanmıştır. 2 Mart 2020 yayınına göre ikinci bir duyuruya kadar da süresiz olarak yasağın uygulamaya konulduğu duyurulmuştur.
Brüt Takas Uygulaması ve Tedbir Mahiyetinde Yasağı Nedir?
Pay senet piyasalarındaki olağandışı fiyat hareketlerini engellemek maksatlı SPK tarafından hisse temelinde uygulanan tedbir uygulamasıdır. Eğer brüt takas uygulamasıyla pay senetlerinde alım yapmak istiyorsak, takas tarihinde hesabımızda alımı karşılayacak düzeyde nakit bulundurmak zorundayız. Yine aynı düzeyde satımı karşılayacak miktarda menkul kıymet bulundurma zorunluluğumuz getirilmiştir. Buna göre brüt takas uygulamasında alım yapılan pay senetleri aynı gün satışa sunulamaz. En erken ertesi gün satışa sunulabilir. Ayrıca bir pay senedinde kredili işlem de gerçekleştirilemez.
İnternet İşlem Yasağı Nedir?
İnternet işlem yasağı, bu kapsamdaki hisse senetlerinin İnternet kanallarıyla işleme uğrayamayacağını ifade eder. Bu yasağa tabi tutulan hisse senetlerinin işlemi için aracı kurum ile yüz yüze görüşmemiz veya telefondan irtibata geçmemiz gerekiyor.
Kredi Yasağı Nedir?
İnternet İşlem Yasağı gibi, kredi işlemiyle alım – satım yapılamayacağını ifade eder. Kredi yasağı getirilen pay senetlerinde Kredili alım ve satım işlemi yapılamaz.
Borsa İstanbul, BİST 30 endeksine dâhil olan banka hisselerinde de satış yapmayı geçici olarak yasakladığını belirtmiştir. Özellikle “Açığa Satış Yasağı” birçok dünya ülkesinde görülen tedbirler arasındadır. 2008 yılında ABD, geçici olarak açığa satış yasağı uygulamış, 799 hisse senedini bu yasak kapsamına almıştır.
Borsada alınan tedbirler, uygulanan bazı yasaklar yatırımcıyı korumaya yöneliktir. Temel gaye oynaklığı azaltmaktır. BİST, aynı tedbirler kapsamında “5 dakikalığına emir iptal işlemi” içinde yasak koymuş, bu uygulamayı kaldırmıştır.