Menkul Kıymetler ve borsa alanında aktif duyabileceğimiz birçok kurum bulunuyor. Bunlardan bazıları Takasbank, SPK ve MKK kurumlarıdır.
SPK – Sermaye Piyasası Kurulu
SPK, Sermaye Piyasası Kurulu’nun kısaltması olup sermaye piyasasının düzenlenmesinde önemli role sahip kurumudur. Sermaye piyasasını düzenler, yatırımcıları korur. İdari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisidir.
Ülkemizde 1980 yılında büyük bir kriz yaşandı. Bankerler Krizi, olarak adlandırılan bu kriz sonrası yatırımcıların korunması ve sermaye piyasasının yeniden düzenlenmesi gerekti. Böyle bir ihtiyaç doğdu. Akabinde 1981 temmuz ayında SPK, 2499 sayılı kanun ile kuruldu. 6.12.2012 tarihli 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na dahil olarak görevlerini icra etmektedir.
SPK’nın Temel Görevleri Nelerdir?
En temel özelliği piyasanın güvenli olmasını sağlamaktır. Ayrıca;
- Piyasanın güven, açıklık ve kararlılık içerisinde çalışmasını sağlar.
- Yatırımcı ve tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumayı gerçekleştirir.
MKK – Merkezi Kayıt Kuruluşu
MKK’nın açılımı “Merkezi Kayıt Kuruluşu” demektir. Kayıt odaklı bir kuruluştur. Sermaye piyasası araçlarının kaydını ve ihracını yapar. Hak sahiplerini gözeterek açılan hesaplarda sermaye piyasası araçlarını kayıt altına alır. Kayıtları hukuki boyuta bağlar ve kanunlarla bu görevi üstlenir. Merkezi statüde bir kuruluştur. Borsadaki alım – satım sonrasındaki işlemlerle ilgili merkezi saklama kuruluşudur.
- Nakit işlemlerde aracılık eder.
- Durum ve işlemleri netleştirir.
- Menkul Kıymetler ve İşlemleri Tasfiyesi kapsamında “Settlement Agent”, “Clearing Kurumu” gibi fonksiyonları gerçekleştirir.
MKK Ortakları
En önemli 3 ortağı şunlardır;
- Takasbank,
- Borsa İstanbul,
- TSPB (Türkiye Sermaye Piyasası Birliği)
Takasbank
İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş., kısa ismiyle Takasbank’tır. Takasbank, para ve sermaye piyasalarındaki aracı köprü statüsündedir. En temel gaye ve görevi “para saklama” üzerinedir. Yalnızca bu değildir elbette ki tek görevi ama en temelde asıl görevi bu şekilde tanımlayabiliriz.
Takasbank Genel Müdürü, “para piyasalarının merkez bankası” şeklinde Takasban’ı tanımlamıştır. Borsa İstanbul, en büyük ve önemli ortağıdır. Ayrıca Kredi Mekanizmaları ve Fon Yönetimi gibi ek bölümlere de sahiptir.
Türk piyasalarının rekabet gücünü artırmaya yardımcı kuruluşların başında Takasbank gelmektedir. Takas ve saklama hizmetlerine ek olarak finansal hizmetleri de mevcuttur. Ayrıca iktisadi faaliyetleri de gerçekleştirmektedir.
Peki, Takasbank resmi web sitesinde nasıl bir tanımlamadan bahsediliyor? İncelememize göre şu şekilde bir tanımlamadan bahsedebiliriz. “Borsa İstanbul bünyesindeki piyasalarda işlem gören pay, yurtdışı sermaye piyasası araçları, borçlanma araçları, türev araçları, kıymetli mal ve madenlerle alakalı takas kuruluşudur.”
Takasbank;
- Yatırımcılar açısından güvenli ve hızlı transfer hizmeti sunar.
- Düşük maliyetli nakit transfer hizmeti verir ve para – sermaye piyasaları arasındaki köprü statüsündedir.
- Alım ve satımı yapılan malların kayıt altına alınmasını sağlar.
- Yatırımcıların para korumasını, saklamasını üstlenir.
- Parasal faaliyetlerin hızlı, güvenli ve kolay gerçekleştirilmesini sağlar.
Önceden, yani Takasbank olmadan önce biz yatırımcılar için büyük bir tehlike söz konusuydu. Yatırımcı olarak paralarımızı aracı kurumlara yatırmak zorundaydık. Kuşkusuz her aracı kurum güvenli ve doğru fikirli değillerdi. Birçok yatırımcı bu aracı firmalar tarafından dolandırılmaktaydı. Adeta bu dolandırıcılığın önüne geçilmez olmuştu. Bunun akabinde SPK ve Borsa İstanbul yetkilileri toplanıp bir karar aldı. Onların yetkisi ve onayı neticesinde güvenliğin sağlanması açısından bu işlemler için Takasbank yetkilendirildi. Biz yatırımcılar da rahat bir nefes aldı.
Merkez Bankası ile benzer yapıda, diyebiliriz. Adeta eşdeğer statüde bile tutabiliriz. En önemli fark ise şudur;
- Merkez Bankası, emisyon bankası olarak faaliyet göstermektedir. Takasbank’ın ise böyle bir niteliği bulunmaz.
Takasbank Ortakları
%64.15 oranıyla en büyük ortağı Borsa İstanbul’dur. Diğer iki ortağı ise %17.04 oranıyla Bankalar ve %18.81 oranıyla da diğer aracı kurumlardır.